مرتضی نوریانی؛ بزرگ مردی که نام او در ردیف بزرگمردان صنعت چاپ ایران در خاطر خانوادۀ بزرگ چاپ، ثبت شده است، سال ۱۳۷۰ در سن ۸۰ سالگی دار فانی را وداع گفت.
مردان گمنـام دیروز، پیشکسوتان موی سپید صاحبنام امـروز آن چنان با شیفتگی از مشتریمداری و تعهد زندهیاد مرتضی نوریانی فقید یاد کردهاند که گویی پدیدهای خاص در صنعت چاپ بوده است.
مرتضی نوریانی که بود ؟
مرتضی نوریانی متولد ۱۲۹۰ شمسی خورشیدی در تهران است. که پس از پایان تحصیلات مقدماتی به ایتالیا رفت و با دریافت درجه فوق لیسانس در رشته اقتصاد به کشور بازگشت. وی به زبان های فرانسه، ایتالیایی، انگلیسی و آلمانی تسلط کامل داشت. نوریانی پس از ورود به ایران بعد از چهارسال حق العمل کاری واردات و صادرات کالاهای متفرقه، با اجاره دو اتاق استیجاری در سبزه میدان تهران کار خود را در صنعت چاپ آغاز کرد.
مرتضی نوریانی یکی از افراد موثر در نوسازی صنعت چاپ ایران است که توانست پس از سفر به ایتالیا و دریافت مدرک کارشناسی ارشد لقب حسابدار خبره و مدال طلای هایدلبرگ را از آن خود کند. نوریانی پس از بازگشت به ایران و ورد به عرصه تجارت، با وارد کردن دستگاه های جدید چاپ به ایران و تجهیز و نوسازی بیش از ۸۰ درصد چاپخانه های سراسر کشور و تاسیس مدرسه چاپ و پرورش تکنسین های چاپ و بسیاری از فعالیت های دیگر صنعت چاپ ایران، که البته در این امر از کارخانه بزرگ هایدلبرگ در آلمان نیز کمک گرفت، موفق شد جان تازه ای به صنعت چاپ بدهد.
نقش مرتضی نوریانی بعنوان آغازگر صنعت چاپ
مرتضی جوان بود و پولی در بساط نداشت. بانکهای ایران هم توان پرداخت تسهیلات برای راهاندازی چاپخانه نداشتند؛ بنابراین تصمیم گرفت با متصل شدن به کارخانههای فروشنده ماشین و ابزار چاپ برای خود اعتباری به دست بیاورد و به سرمایه لازم دست پیدا کند. از آنجایی که مرتضی نوریانی از آن دسته جوانان منضبط، امانتدار و خوشحساب بود، توانست در همان سالهای جوانی به اعتبار برای ایجاد چاپخانههای جدید دست پیدا کند.
شیوهای که مرتضی نوریانی برای به دست آوردن اعتبار پیش گرفت به نتیجه رسید. او ماشین آلات چاپ را به چاپخانهها میفروخت. مرتضی نوریانی در همان سالهای بعد از جنگ جهانی دوم بود که چاپ تابان را راهاندازی کرد و اولین ماشینهای مدرن و اتوماتیک چاپ را وارد ایران کرد. چاپ تابان و ماشینهای جدید چاپی که در آن به کار افتاده بودند باعث شد تا دیگر چاپخانهها هم برای خرید دستگاههای جدید چاپ اقدام کنند. به همین خاطر، فصل جدیدی از بهروز شدن صنعت چاپ به راه افتاد.
اما برای تعدادی از چاپخانههایی که به دنبال خرید دستگاههای جدید چاپ بودند مانعی وجود داشت. کمبود منابع مالی و دشوار بودن دریافت وام از بانکها باعث شده بود تا بسیاری از سفارشهای خرید ماشین در حالتی نامعلوم قرار بگیرد. در این میان چاپ تابان بود که از اعتبار لازم برخوردار بود و به همین سبب توانست تا با همکاری بانکها تا سال ۱۳۵۷ دو هزارمین ماشین چاپ لترپرس را به ایران وارد کند و در اصفهان به کار بیاندازد. آنچه که امروز از دستگاههای صحافی و لیتوگرافی در ایران دیده میشود، نتیجه زحمتهای مرتضی نوریانی است.
آغاز درخشش مرتضی نوریانی در صنعت چاپ
فعالیتها و دستاوردهای مرتضی نوریانی تا جایی ادامه پیدا کرد که کمپانی هایدلبرگ آلمان از او دعوت کرد و ممتازترین نشان طلا و دیپلم افتخار خود را به او داد. وجود ۸۰ درصد چاپخانههای کشور و خدمات مربوط به صنایع چاپ به زحمات مرتضی نوریانی برمیگردد.
نوریانی معتقد بود افراد متخصص برای انجام کارهای فنی مربط به به دستگاهها هم باید از جوانان ایرانی باشند. به همین خاطر، هر ساله تعدادی از آنها را برای کسب مهارت به آلمان میفرستاد تا آموزشهای لازم را دریافت کنند. تلاش او باعث شد تا چاپ کتابهای درسی دانشآموزان ایران از چاپخانههای فنلاند به چاپخانههایی که در ایران ساخته بود منتقل شود و تمام صفحههای کتابها در داخل کشور به چاپ برسد.
با پرورش تکنسینهای ایرانی در صنعت چاپ و وارد کردن دستگاهها و ابزار موردنیاز این صنعت به ایران، نیاز چاپ کتاب در کشور تامین شد و انتشارات در ایران وارد دوره تازهای شد.
دانلود کتاب مرتضی نوریانی
کتاب مرتضی نوریانی به کوشش اسماعیل دمیرچی در سال ۱۳۹۵ از سوی موسسه خانه کتاب چاپ شد. کتاب «مرتضی نوریانی» یادداشت ها و خاطرات اسمعیل دمیرچی است که به گوشه ای از فعالیتهای نوریانی در حوزه چاپ اشاره کرده است.
شایان ذکر است به دلیل تیراژ پایین و یا شاید به دلیل چاپ نشدن این کتاب، یافتن این کتاب بسیار دشوار است؛ حتی در فضای اینترنت که احساس می کنیم در مورد همه چیز وجود دارد، در مورد این شخصیت وارسته مطلب آنچنانی وجود ندارد. زیرا فراموش کرده ایم که مطالب موجود در فضای اینترنت توسط انسان ها تولید می شود. و جای بسی تاسف است که جامعه چاپ نسبت به پدر صنعت نوین خود تا این حد بی تفاوت باشند.
روحش شاد و یادش گرامی
