اگر بگوئیم ایرانی ها پدران علم جدید دنیا هستند، گزاف نگفته ایم. با نگاهی به گزیده هایی از کتب « قابوس نامه »، « سیاست نامه »، « کلیله و دمنه » و …. که در سایت هومه از آنها نوشته ایم، مشاهده می کنید که روشنفکران و صاحب نظران ایرانی در چه جایگاهی قرار داشته اند. و فرهنگ ایرانی چگونه در میان عوام نفوذ پیدا کرده است.
در این مقاله قصد داریم به گزیده ای از کتاب سیاستنامه ( سیرالملوک ) خواجه نظام الملک با عنوان « آئین شغل دادن و تعیین وظایف » بپردازیم. امیدوارم این مطلب مورد پسند بوده باشد و شما همراه عزیز از این دست مطالب به جهت نشر فرهنگ ایرانی تولید و منتشر نماید. ما همراه سرزمین مادری مان هستیم.
پادشاهان بیدار و وزیران هوشیار در همه دوران ( قانون جهانشمول )، هرگز نباید برای رونق بخشیدن و نظم دادن بیشتر به کارها، دو شغل را به یک فرد و دو فرد را بر یک شغل منصوب کرد؛ زیرا فرد دو شغله، همیشه در انجام یکی از وظایف دو شغل متحمل کم کاری و اشتباه می شود و در نزد ناظران خود مقصر و شرمنده بوده و ناظران همیشه شاکی و آزرده خاطر.
شغل با دو مدیر نیز وضعیت بهتری ندارد، زیرا یکی آن می کند و دیگری آن دیگری. از قدیم گفته اند: « خانه دو زن دار، همیشه نامرتب و ده با دو کدخدا، ویران ». دو مدیر بر یک شغل همیشه در ذهن خود فکر می کنند، اگر من در اینکار تمام تلاش خود را انجام دهم و نگذرام مشکلی پیش بیاید، یقینا رئیس گمان می کند که این از کفایت و درایت دیگر مدیر است و تلاش من را نخواهد دید. وقتی با دقت نگاه کنید همیشه در آن شغل، مشکلات عدیده می بینید. و در هر زمان که ناظران پیگیر علت مشکل می شوند، آنها یکدیگر را مقصر معرفی می کنند. در این زمان، باید کسی که دو مرد را بر یک شغل منصوب کرده، محاکمه کرد.
این اتفاق ( فرد دوشغله و دو شغل با یک مدیر ) زمانی که وزیر بی کفایت و پادشاه غافل باشد، بروز می دهد. در این زمان شاهد آن هستیم که، افرادی که هیچ کفایتی ندارند مناصب زیاد دارند، و در تولید مشاغل جدید برای خود از هیچ تلاشی کوتاهی نمی کنند و شاهد کوتاه شدن دست افراد توانمند و شایسته و حضور آنها در کنج خانه ها باشیم. و همیشه با خود می گوییم : چگونه امکان دارد فردی که هیچ کفایتی ندارد این همه وظیفه بر عهده دارد و افراد توانمند و معتمد محروم و در انزوا هستند؟
پادشاه بیدار و وزیران هوشیار، می بایست به کسانی که هم مذهب، هم اعتقاد و با اصالت و مومن ( پارسا ) بوده و اگر اصرار و پافشاری نباشد، مسئولیت بر عهده نمی گیرند ( به دنبال پست و مقام نیستند )، مسئولیت ها ( مشاغل ) را واگذار کنند. تنها در این زمان است که اموال ملی ضایع نشده و مردم ( رعایا ) آسوده زندگی می کنند، و به دنبال آن ارتش و صاحب منصبان عالی کشور، خوش نام و بدون آسیب زندگی کرده و پادشاه نیز دل فارغ و تن آسای روزگار می گذراند.
امروز این تشخیص و دقت در کار از میان رفته است. چپ گرایان، چپی را بر کار می گمارند و راستی ها راستگرایان و منافقین، خارجی ها را ناجی می دانند. غفلت در میان مسئولین رخنه می کند و دیگر برای حفظ دین تلاش نمی کنند، برای کسب حلال رنج نمی برند و دل به حال زیردستان خود نمی سوزانند.
دولتی امروز به کمال خود رسیده است ولی بنده از چشم بد می ترسم. زیرا سردمداران این نظام نمی دانند که این رویه، کشور را به کجا خواهد کشید؟ در دولت های قبلی ( دولت محمود و مسعود، طغرل و آلب ارسلان ) هیچ دیندار و بی دینی جرات آن را نداشت که بیرون بیاید و نزدیک ترکان شود؛ همه مسئولین بالادستی ( کدخدایان ) از فرماندهان ترک نظامی فتح خراسان بودند. مسئولین ترک بالادستی در انتخاب افراد برای مشاغل مهم و حساس از افراد بی مذهب دیگر کشورها ( کشور عراق ) استفاده می کنند ولی حاضر نیستند از صاحبنظران و عالمان خراسانی که درستکار هستند، استفاده کنند. و ادعا می کنند که این افراد خراسانی ( خراسانی ها مذهب شافعی و حنفی داشتند ) هم مذهب دیلمیان هستند و طرفدار آنها، و اگر آنها این مشاغل را بدست بیاورند، روزگار را برای ترکان سخت می کنند و مسلمانان، آزار می بینند. ( سلجوقیان مسلمان بودند ) و درست نیست که در میان خود، دشمن پرورش بدهیم.
چگونه یک حکومت از بین می رود ؟
با همین تفکر آنها گمان می کردند که بدون ایراد عمل می کنند، در حالیکه امروز کار به جایی رسیده است که تمام مراکز حساس و غیرحساس کشور ( تمام درگاه و دیوان ) بدست افراد نالایق سپرده شده است و به دنبال هر ترک صاحب منصبی بسیاری از این افراد دیده می شود. این افراد نالایق به دنبال آن هستند که حتی یک خراسانی در سیستم حکومتی ( درگاه و دیوان ) راه نیابد.
ترکان صاحب منصب زمانی به اشتباه خود پی خواهند برد که دستگاه حکومتی با گذر زمان از وجود صاحب منصبان و فاتحان خراسانی خالی شود؛ و در آن زمان است که این فراد نالایق به جای آنها خواهند نشست و این حکومت را نابود خواهند کرد.
ما را در کتابخانه ایرانی دنبال کنید
