معنای هومه چیست؟
هومه در فرهنگ لغت دهخدا با کسر میم به معنای دهی است از دهستان ززوماهروی بخش الیگودرز شهرستان بروجرد. واقع در ۱۸هزارگزی جنوب شوسه ازنا به درود. با ۲۱۱ تن سکنه. آب آن از چاه و قنات و محصول آن غلات، لبنیات، چغندر و پنبه و شغل اهالی آنجا زراعت و گله داری است. راه مالرو دارد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج ۶. ) ( البته شهرستان الیگودرز امروز از توابع بروجرد نمی باشد و یکی از شهرستان های استان لرستان می باشد. (
همچنین هومه [ هُ م َ ] ( ع اِ ) دشت و بیابان. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ). فلات. هوماه. ( اقرب الموارد)
هومه در لغت نامه های دیگر، (سومه ودایی ) ایزدی است که تندرستی و قوت می دهد و به محصولات و فرزندان برکت ارزانی می دارد. هوم نام گیاهی است که توانایی شفابخشی دارد، و باور بر این است که از جنس افدرا است. شیره ی این گیاه قدرت های ماورا طبیعی اعطا می کند و تاثیر مسمومیت زداینده دارد. گمان می رفت که این ایزد قدرت کافی برای غلبه بر هر دشمنی را اعطا می کند. در واقع هنگامی که کوی هوسروه ( کی خسرو) پادشاه تورانی فرانرسین ( افراسیاب ) را شکست داد، از یاری مادی هوم برخوردار بود.
چیستی هومه ( هوم ) ؟
چیستی هّوم [هئومه] یکی از بحث برانگیزترین موضوعها در پژوهشهای ایرانشناسی بهشمار میرود. زیرا تاکنون بهطور یقین هوم با یکی از گیاههای معروف در علم گیاهشناسی مطابق داده نشدهاست. بیش از یکصد گیاه پیشنهاد شدهاست، از جمله اِفِدرا، انواع انگور، شاهدانه، ریواس، هارمالین و جنسینگ. اما باور این است که از جنس افدرا است.
« هوم، درختچهای به بلندای تقریبی بیست تا صد سانتیمتر است که از ساقههای باریک و بندبند که از ساقههای اصلیتر منشعب شدهاند، تشکیل شده است. نام علمی هوم Ephedra major Host است. هوم از خانواده افدرا است و افدرین و مشتقات آن به فراوانی در ترکیبهای شیمیایی آن و به ویژه در عصارهای که در میله مرکزی ساقهها وجود دارد، دیده میشود. این عصاره در فصل بهار بیرنگ و شفاف است اما به مرور به زردی میگراید و در فصل زمستان و یا پس از خشک شدن به رنگ قهوهای تیره میگراید.
هوم در فصل بهار گلهای ریز زرد رنگی میدهد که بوی خاص و گیرا و گیجکنندهای دارد. این درختچه در اواخر تابستان و اوایل پاییز میوه میدهد. میوهها، گویهای کوچک سرخ رنگ و چند وجهی هستند که حدود نیم سانتیمتر قطر دارند، که مردمان برخی نواحی از میوههای هوم مربا درست میکنند و یا آنرا به همان شکل تازه میخورند.
درختچه هومه در نواحی گوناگون کوهستانی به ویژه در صخرههای سنگی و بر فراز آنها از جمله در کوهستانهای تنگواشی فیروزکوه، کوهستانهای پردغان فراهان، در دامنه قله آتشفشانی تخترستم شهریار، کوهستانهای دشت جوین خراسان و کوههای دربند در شمال تهران می روید. از آنجا که گیاهان دیگری شبیه به هوم وجود دارند، برای اطمینان از تشخیص درست آن، لازم است به میله مرکزی حامل شیره زرد یا قهوهای رنگ در درون ساقههای گیاه که طعمی گس دارند، توجه کرد.
هوم بهرغم سرسبزی و آبدار بودن، به راحتی در شعلههای آتش میسوزد و موجب برانگیختگی و برافروختگی شعلههای آتش میشود. گذاردن هوم زرین و یا حتی هوم تازه و پرآب و سبز بر روی آتش، چونان است که انگاری بنزین یا الکل بر آتش افشانده شده باشد. در باره افشاندن یک نوشیدنی خاص بر آتش در تداول ایرانیان باستان، اشارههایی در متون تاریخی در دست است.
هومه در ایران باستان
هوم که در اوستا « هَـئـومَـه » و در سانسکریت « سَئومَه / سومَـه/ سوم » خوانده میشود، سپندترین و گرامیترین گیاه نزد ایرانیان و هندوان باستان بوده است. از این گیاه در بسیاری از متون ایرانی و هندو به فرخندگی و با گرامیداشت فراوان یاد شده و آنرا سرور، رد و شهریار همه گیاهان و رستنیها میشناختهاند.
وداهای هندوان نیز بخشهای فراوانی در پیوند با هوم دارد و در بسیاری از سرودهای «ریگ ودا»، گیاه «سومَه» همراه با دلانگیزترین واژهها گرامی داشته شده و ستوده شده است. سومه، نوشیدنی دوستداشتنی ایندرا (خدای بزرگ هندوان) بوده و به او چابکی و توانایی میبخشیده است (ماندالای ۴، سرود ۲۶).
هومه ( هوم ) در آئین زردشتی
بخش دوم کتاب اوستا ( «هوم یشت» در بخش یَسنه (۱) ) در بزرگداشت و ستایش گیاه همیشه سرسبز هوم که در اوستا با نام هَـئـومَـه آمده، سروده شده است. بعنوان نمونه در هات های ۹ و ۱۰ یسنه از یشت (۲) آمده است:
– درود به هوم! هوم نیک، هومِ خوب آفریده شده، هومِ راست آفریده، نیکِ درمان بخش، برزمند، خوب کنش و پیروز. زرین نرم شاخه که نوشابهاش، روان را بهترین و شادیبخشترین آشامیدنی است.
– ای زرین! سرخوشی ترا فروخوانم. دلیری، درمان، افزایش، بالندگی، نیرومندی تن و هر گونه فرزانگی را فروخوانم.
– ای هوم دوردارنده مرگ! بهترین زندگی، بهشت آسایش بخش، تندرستی، زندگی دیرپای را به من ارزانی دار… و چنان کن که کامروا، دلیر، شکست دهنده دروج، و پیروز در جنگ باشم.
– هوم! دلیرانی را که در پیکار اسب میتازند زور و نیرو میبخشد. زنان زاینده را پسران نامور و فرزندان اشون میدهد.
– هوم، دوشیزگانی را که دیرزمانی شوی ناکرده مانده باشند، شوهری پیمانشناس میبخشد.
– ای هوم هر آن کس که بدین خانه، بدین روستا، بدین شهر و بدین کشور آسیب رساند، نیروی پاهای او برگیر و دو گوش او را کر و منش او را پریشان کن.
– ای هومِ دور کننده مرگ، چنان کن که نخستین بار ما از دزد و راهزن و گرگ بوی بریم.
– ای هوم! میستایم ابرها و باران را که پیکر ترا بر چکاد کوهها میرویانند. میستایم ستیغ کوهی را که تو بر آن روییدی.
– ای هوم پاک! میستایم فراخ بارآور بخشنده در برگیرنده ترا. میستایم سرزمینی را که تو همچون سـرورِ گیاهان خوشبو و گیاه خوب مزدا میرویی. ای هوم! بر فراز کوه بروی و در همه جا ببال. بیگمان تویی سرچشمه راستی.
– همه هومها را میستایم، چه آنها را که بر فراز کوهها میرویند، چه آنها را که در ژرفای درهها و کرانه رودها. همچنین آن هومها که در تنگنا و در بند (گنجه) زنانند.
«هوم درختچهایست همیشه سرسبز که در باورهای ایرانی به عنوان سرور گیاهان شناخته میشده و از افشره آن نوشیدنیای فراهم میساختند. این گیاه در تمامی چهار فصل سال و حتی در میان برف و یخبندان، سبزی و طراوت خود را حفظ میکند. ساقههای درختچه هوم تنها به هنگامی خشک میشوند که سن آنها به پایان رسیده باشند. در این صورت، ساقهها به رنگ زرد درخشانی در میآیند که در اوستا هوم زرین نامیده شدهاند. رنگ زرین ساقهها تنها هنگامی ایجاد میشود که ساقهها بدون چیده شدن، خشک شده باشند. ساقههای هوم حتی پس از چیده شدن، رنگ سبز خود را از دست نمیدهند.»
همچنین باید بدانیم که هومه یک گیاه خودرو و وحشی است. و تلاش برای کاشت و پرورش آن در باغها و مزارع توسط افراد علاقمند امکان پذیر نیست. و هرگز نمیتوان آنرا اهلی کرد و یا به جای دیگری منتقل کرد. در صورت جابجایی، بلافاصله پژمرده می شود و از این رو همواره آزاد و متکی به خود است. هوم همیشه سبز است و حتی در دل برف سرسبز باقی میماند. همانند درخت اُرس می باشد، که از تیره سرویان است. و در مکان های سخت کوهستان ها و دشت ها رشد می کند. ( ارس شیروان خراسان شمالی و ارس قله الله بند شهرستان کرج از کهنسال ترین این درختان هستند. )
هوم بجز نام گیاه، نام ایزد نگاهبان این گیاه نیز به حساب میآید. در واقع بخشهای عمده مطالبی که در اوستا درخصوص هوم آمده گفتگوی ایزد هوم با زرتشت است. ایزد هوم دارای اندیشه نیک، گفتار نیک، کردار نیک، فرمانبرداری و پیوستگی با اشه است.
هومه در شاهنامه
هومه در شاهنامه نیز به آن اشاره شده است، در شاهنامه هوم مردی پرهیزگار و دادخواه است که در کوهستان زندگی میکند و در گرفتن افراسیاب به کیخسرو یاری میرساند؛ این نام نیز بیگمان اشاره به گیاه هوم است که در طول زمان دچار تغییرات مصداقی شده است.
یکی مرد نیک اندران روزگار | ز تخم فریدون آموزگار | |
پرستار با فر و برز کیان | بهر کار با شاه بسته میان | |
پرستشگهش کوه بودی همه | ز شادی شده دور و دور از رمه | |
کجا نام این نامور هوم بود | پرستنده دور از بر و بوم بود | |
یکی کاخ بود اندران برز کوه | بدو سخت نزدیک و دور از گروه | |
پرستشگهی کرده پشمینه پوش | ز کافش یکی ناله آمد بگوش |
هوم در افسانه های ایرانی
بعضی اسناد نشان میدهند در زمانها و مناطقی مقام هوم از حد یک گیاه، مرد پرهیزگار و ایزد فراتر رفته و مورد پرستش مردم بوده است. پرستش هوم و مراسم نوشیدن نوشابه سکرآور هوم مربوط به آیینهای قبل از ظهور زرتشت بوده و همین موضوع سبب مخالفت زرتشت با این موضوعها بوده است.
به نظر میآید که منظور از « سکاهای هوم نوش » (در فارسی باستان: «سَـکَـه هَـئـومَـهوَرگَه») که در سنگنبشتههای هخامنشی برای نامیدن یکی از سرزمینهای تابع شاهنشاهی هخامنشی بکار رفته است، سکاهایی هوم پرست بوده باشند که هوم را خدای بزرگ میدانستهاند.
این نکته نیز میتوان اشاره کرد که «زنگ آتشکده» و «ناقوس کلیسا» هر دو از هاون و دسته هاونی که هوم را در آن میکوبیدهاند و بعدها به شکل آیینی در نیایشها در آمده بوده است، اقتباس شده است.
هوم و شیره یا افشره آن، بدلیل وجود افدرین یا آندرنالین گیاهی موجود در آن، خاصیت تسکینبخشی به هنگام درد دارد و نوعی مسکن طبیعی و نیرومند است. برخی پژوهشگران نیز گمان دادهاند که منظور از دارویی که در داستان زایش رستم به یاری سیمرغ برای بیهوشی و شکافتن پهلوی رودابه بکار رفته، هوم بوده است. نوشیدن افشره هوم که طبیعتی سرد دارد، موجب نوعی سرخوشی و شادی و احساس توانایی بیشتر میشود. هوم در زمان هخامنشیان مورد استفاده شاهان هخامنشی در مراسم مذهبی مانند مهرگان بود که به آن شراب مقدس باشکوه (هوم باشکوه) میگفتند.
در برخی تحقیقات ریشه نام هما ( پرنده معروف به مرغ سعادت )را نیز هوم دانستهاند، و بعضی احتمال دادهاند نوش دارو ( نوش یا انوشه به معنای بیمرگ یا جاوید و دارو به معنی فرآوردههایی که از دار به معنی درخت یا گیاه استخراج میشود) همان هئومه است که به عنوان یک نوشابه غیر الکلی نیروزا در مراسم آیینی مذاهب قبل از اسلام در ایران مصرف میشد.
هومه در تاریخ پادشاهان ایرانی
همچنین سکاهای شمال سرزمین پارت برای کوچ به جنوب با مقاومت اشکانیان روبه رو شدند؛ که در نتیجه شکست در برابر اشکانیان، سکاها ناگزیر با دور زدن سرزمین پارتها سرانجام خود را به سرزمینی رساندند که از آن پس به نام آنها، سیستان نام گرفت. این سکاها احتمالاً همان سکاهای «هئومه ورگا» یا « سکاهای هومه نوش » هستند که داریوش از آنان به HAUMAVARGA نام میبرد. و محصول روغن کنجد آنان اهمیتی برابر روغن نهنگ در قرن ۱۸ یا نفت در زمان حاضر داشت.
هوم در باور امروز ایرانیان
هوم را در ناحیههای مختلف با نامهای گوناگونی میشناسند: «ریش بز» و «اُرمَک» معروفترین این نامها است و در بسیاری مناطق کاربرد دارد. در دشت جوین خراسان و روستای آزادور «کُشْک» نامیده میشود. اما در بدخشان و شمال افغانستان، نامهای «اَلْتَه» و «مادِرَخ» (به معنای « مادر درخت ») و در هرات و نواحی غربی افغانستان، شکل اصلی آن یعنی «هوم» متداول است.
مردمان ناحیه پَنجکَت/ پنجکنت در تاجیکستان آنرا «خوم»، مردمان یغناب و سرچشمههای رود زرافشان «شَرَپَّه» یا « وَغنیچ » و در پاکستان آنرا « ماهو » خطاب میکنند. آقای مجید مجیدی- اهل روستای غیلان در جنوب ازبکستان- میگوید که در نواحی شهرسبز و کتاب از ولایت قشقهدریا، نام اصلی «هوم» رواج دارد. در لرستان نیز این گیاه را با نام «همیشه سُز» (به معنای همیشه سبز) میشناسند. در سیستان نیز همچنان با نام «هوموک» شناخته میشود. »
هوم هنوز هم در باورهای مردم (مناطقی از کشور) جایگاهی بلند دارد. سالخوردگان روستای آزادور خراسان باور دارند افشره هوم موجب افزایش توان فرزندآوری در زنان نازا میشود. آنان عصاره هوم را به این منظور به کمر و شکم زنان نازا میمالیدند. آنان دلیل درسخوانی و باهوش بودن فرزندان روستاهای مجاور را نوشیدن شیر گوسفندانی میدانستند که هوم بیشتری خوردهاند. آنان مشکهای خود را در عصاره هوم میخواباندند و باور داشتند که این کار موجب برکت بیشتر مشک میشود. این مشکها بر اثر هوم به رنگ قهوهای زیبایی در آمده بودند. رنگ پایداری که تا سالیان سال و بهرغم تماس دائمی با آب و مایعات، دوام خود را از دست نمیداد.»
گونه دیگری از گیاه هومه بهنام «خیموم» در کوههای چکچکِ پیرسبز شهرستانِ یزد و دهستان «دهبکری» از توابع شهرستان بم وجود دارد که بینهایت برای مردم آن نواحی گرامی است. و آن را در خانه نگهداری کرده و از پودر آن برای ازبینبردن دنداندرد استفاده میکنند و یا بههمراه اسپند در آتش میسوزانند
هومه در تجارت ایران باستان و جهان
در باب هفتم کتاب دینکرد آمدهاست که: دو مرغ شاخه هوم را – که امشاسپندان، فروهر زرتشت را در آن جا داده بودند، از کوه اسنوند برداشتند و آن را بر آشیانه خود نهادند. آن شاخه بر بالای درخت با آن پیوند خورد و همیشه سبز بود. بنابراین شاید بتوان هوم اولیه را در گیاهان همیشه سبزی که بر روی درختان بلند میروییدند( دارواش ) جست. اما به نظر میرسد در طول تاریخ و با مهاجرت هندو ایرانیان از زیستگاه سرد نخستین به سرزمینهای گرم، گیاهان مختلفی به عنوان هوم استفاده شدند چنانکه تعداد نامزدهای شمرده شده هوم به بیش از ۳۰ گونه گیاهی میرسد. یکی از این نامزدان چنانکه در منابع دارویی کهن چین ثبت شده، در آغاز سده دوم پیش از میلاد با نام شاهدانه ایرانی یا hu-ma یا همان دانه کنج (Sesame)، از مرزهای شرقی ایران وارد قلمرو چین شد و به دلیل آن که از فراوردههای آن به عنوان غذا، دارو، کود، سوخت (روغن) و الیاف استفاده میشد خیلی زود گسترش یافت و رفاه و ثروت را برای مردمان غرب چین در پی داشت.
هوم در باورهای مذهبی
آئین هوم بیگمان از آئین مهرپرستی گرفته شدهاست. هوم همان سومه هندیهاست و یک آشامیدنی آریایی باستانی برای بیمرگی است. شیره مستیآوری، که از گیاهی که اکنون باز شناختنی نیست، گرفته میشد. گیاهی که امروزه در آئین هوم به کار میرود، بدل و جانشین آن است.
مراسم قربانی کردن گاو و نوشیدن هوم همراه با جشنهای پرخرج و باشکوهی بود، این مراسم بدون آنکه به طبقات ثروتمند لطمهای بزند، طبقات کشاورز و چوپان را ضعیف و فقیر میکرد، و ظاهراً به همین سبب در نزد زرتشت با نظر قبول نگریسته نمیشد. اما پس از مرگ زرتشت بار دیگر هوم که موضوع نفرت شدید زرتشت بود به دین او راه یافت و پاکی و تقدس خود را بازیافت. در سراسر اوستا بجز گاتها، این گیاه و فشردن آن و ایزد نگهبان آن ستوده شدهاست. اما یقینا این باور قوی تر است که زرتشت، آئین هئومه را با بینشهای دینی خود سازگار کردهاست، زیرا این نکته را باید در نظر داشت که آئین کهن هئومه در دین زرتشتی تا ژرفترین زمینهاش دگرگون شدهاست.
موبدانِ عهدِ ساسانی بر این باور بودند که این گیاه انسانهای پاک را میتواند به جهان دیگری رهنمون شود، چنانکه میگویند کرتیر موبد بلندپایه زرتشتی با نوشیدن این نوشابه به دیدار جهان پس از مرگ رفت اما در کتیبههای کرتیر هیچ اشارهای به نام هوم نشدهاست. به علت ارتباط آن با مکاشفات، برخی میانگارند که شاید این نوشابه را از گیاه شاهدانه به دست میآوردهاند تاکنون بهطورِ یقین هوم با یکی از گیاههای معروف در علمِ گیاهشناسی مطابق داده نشدهاست.
مهمترین بخش گیاه که کارکرد دارویی- آیینی داشته و اکنون مصرف دارویی دارد، همین عصاره است. مردمان باستان با کوبیدن ساقههای هوم در هاون، افشره آنرا میگرفته و بصورت یک نوشیدنی خالص و یا همراه با شیر و افزودنیهای دیگر مینوشیدهاند. این عمل، کمکم شکلی آیینی به خود میگیرد و بعدها حتی بدون اینکه هومی در میان باشد، صرف کوبیدن هاون، عملی آیینی و دعوت مردمان به مراسم نیایش بشمار میرفته است.
امروزه برای تهیه افشره هوم از افدرا، مقدار کمی از ساقههای تازه یا خشک آن را با اندکی آب در هاون میریزند و میکوبند. برای بهترین نتیجه، معمولاً کوبیدن را تا چند روز و با فاصلههای چند ساعته تکرار میکنند. سپس عصاره به دست آمده را بار دیگر با میزانی از آب یا شیر رقیق میکنند تا نسبت نهایی نوشیدنی آماده شده، برابر با دو تا پنج در هزار باشد. یعنی دو تا پنج گرم ساقه هوم برای یک لیتر نوشیدنی.
هومه در باورهای پزشکی
ویژگی علمی و تجربی گیاه هومه در علوم و کتابهای جدید برای درمان آسم، تنگکردن مجاری رگها و باز کردن آنها، تسکیندهنده سرفه و محرک انقباضات رحمی پیشنهاد شده است. و شاید یکی از دلایلی که این گیاه « دور دارنده مرگ » نامیده شده، این بوده که پیشاز این بیشتر زنان باردار بهعلت نبودن ابزار پزشکی در هنگام زایمان، با خوراندن اندکی از شراب این گیاه بهحالت بیهوشی و مستی رفته و بدون درد زایمان میکردهاند.
هومه ( هوم ) یک خدای ایرانی
هوم در دنیای مینوی ایزد است و در جهان، گیاه است. و گیاهی درمان بخش است. هوم آسمانی، پسر اهورا مزدا است. فشردن این گیاه (کوبیدن در هاون برای به دست آوردن شیره گیاه) نوعی قربانی غیر خونین است. قربانی شدن او موجب شکست شر است. او ایزدی است که در مراسم قربانی، قربانی میشود تا مردم به زندگی برسند. امروزه گیاهی را که زرتشتیان در مراسم هوم افشری به کار میبرند، گونهای از گیاه افدرا تشخیص دادهاند که بنمایه دارویی به نام افدرین از آن گرفته میشود.
هوم مینوی به عنوان فرزند اورمزد و موبدی آسمانی شناختهمیشود، که برای ایزدان قربانی میکند. هوم با این کار از روح حیوان قربانی شده حراست میکند. گفته شده که در هر قربانی زمینی، هوم نیز حضور دارد تا از شخصیت قربانی آگاه شده و اورا مناسب قربانی تشخیص دهد، در غیر این صورت جانور قربانی شده در روز داوری از قربانی کننده شکایت خواهد کرد.
هومه ( هوم ) و کارگزاری کسب و کار هومه
شرکت مبتکران بهبود تجارت هومان با نام تجاری « هومه » توسط جمعی از جوانان مستعد ایرانی و خبرگان حوزه کارآفرینی و با هدف انتقال تجربیات در زمینه توسعه کسب و کار و افزایش بهره وری، برای کارآفرینان نوپا، مدیران کسب و کار و شخصیت های اجتماعی و اقتصادی راه اندازی شده است.
هومه در فرهنگ ایرانی باستان، ایزد نگهبان و دور کننده مرگ است. ایزدی که آورنده توانمندی، تندرستی، فزایندگی، بالندگی، توانایی تن، اندیشه ورزی و آورنده صلح، آشتی و آرمش است؛ و با هدف اینکه بتوانیم در ایجاد تغییر، بهبود، تعامل و هم افزایی سازنده در مسیر رشد و تعالی یاری رسان باشیم، این نام را برگزیده ایم.
گروه مشاوران کسب و کار هومه در قالب چهار دپارتمان: تبلیغات و روابط عمومی، طراحی و چاپ، وب برندینگ و واسطه گری کسب و کار و با خدمات مختلفی از قبیل توسعه و اجرای کسب و کارهای کوچک اقتصادی، اینترنتی، خانگی و آموزش و مشاوره در زمینه های حقوقی، بیمه و قانونی کار، مدیریت منابع انسانی، بازرایابی و فروش، استارتاپ، فناوری اطلاعات و همچنین ارائه خدمات اختصاصی و ویژه بازارسازی، برندسازی، ساخت کمپین تبلیغاتی، روابط عمومی، ایجاد باشگاه مشتریان و برگزاری همایش، سمینار، نمایشگاه های داخلی و خارجی و نشست های تخصصی، فضای کاری خود را ایجاد کرده است.
گروه کسب و کار هومه به حل مسائل شما متعهد بوده و بزرگترین انگیزه مان ارائه راه حل های عملیاتی برای رشد شما و کسب و کارتان است.